Plásticos dun só uso: novas normas da UE para reducir o lixo mariño

29/05/2018

 A cantidade de residuos de plásticos nos océanos e mares non cesa de aumentar e, por esa razón, a Comisión Europea propón novas normas a nivel da UE para os dez produtos de plástico dun só uso que se atopan con máis frecuencia nas praias e mares de Europa, así como para as artes de pesca que impliquen o uso de plásticos.

O vicepresidente primeiro  Frans  Timmermans, responsable de Desenvolvemento Sustentable, declarou o seguinte: «Esta Comisión prometeu que ía ser ambiciosa nos grandes temas e a deixar o resto aos Estados membros. Os residuos de plásticos son, sen dúbida, un deses grandes temas, e Europa ten que actuar unida para facer fronte a ese problema, xa que eses residuos acaban no noso aire, os nosos chans, os nosos océanos e os nosos alimentos. As propostas presentadas hoxe reducirán a presenza dos plásticos dun só uso nos nosos supermercados grazas á aplicación dunha serie de medidas. Imos prohibir algúns deses artigos e substituirémolos por alternativas máis limpas, de maneira que os consumidores poidan seguir usando os seus produtos favoritos».

O vicepresidente  Jyrki  Katainen, responsable de Fomento do Emprego, Crecemento, Investimento e Competitividade, engadiu o seguinte: «O plástico pode ser un material fantástico, pero temos que utilizalo dunha maneira máis responsable. Os plásticos dun só uso non son unha opción intelixente desde os puntos de vista económico e ambiental, e as propostas que se presentan hoxe axudarán ás empresas e aos consumidores para evolucionar cara a alternativas sustentables. Europa ten así a oportunidade de asumir o liderado, creando produtos para os que vai haber unha demanda mundial nas próximas décadas e obtendo un valor económico maior polos nosos valiosos e limitados recursos. O noso obxectivo de recollida de botellas de plástico tamén contribuirá a xerar os volumes que necesita unha próspera industria de reciclaxe de plásticos».

En todo o mundo, os plásticos representan o 85 % do lixo mariño. É máis, os plásticos chegan aos nosos pulmóns e as nosas mesas, xa que os  microplásticos están presentes no aire, a auga e os alimentos, con efectos descoñecidos para a nosa saúde. É imprescindible afrontar o problema que expoñen os plásticos, e facelo pode crear novas oportunidades de innovación, competitividade e emprego.

As empresas obterán unha vantaxe competitiva: a existencia dun conxunto único de normas para todo o mercado da UE pode servir de impulso para que as empresas europeas #desenvolver economías de escala e sexan máis competitivas nun mercado mundial en expansión de produtos sustentables. Mediante o establecemento de sistemas de reutilización (como os sistemas de consigna), as empresas poden asegurarse unha subministración estable de material de gran calidade. Noutros casos, o incentivo para buscar solucións máis sustentables pode dar ás empresas o liderado tecnolóxico fronte aos seus competidores de todo o mundo.

Medidas diferentes para produtos diferentes

Despois de afrontar o problema das bolsas de plástico en 2015, o 72 % dos europeos afirma reducir o uso dese tipo de bolsas (segundo  Eurobarómetro). Agora, a UE está a ocuparse dos dez produtos de plástico dun só uso e das artes de pesca que, xuntos, representan o 70 % do lixo mariño en Europa. As novas normas introducirán o seguinte:

• Prohibición do plástico en determinados produtos: Os produtos de plástico dun só uso non poderán comercializarse cando haxa alternativas facilmente dispoñibles e alcanzables. A prohibición aplicarase aos  bastoncillos de algodón, os cubertos, os pratos, as  pajitas, os axitadores de bebidas e os  palitos de globos de plástico, que deberán estar fabricados exclusivamente con materiais máis sustentables. Os recipientes de bebidas dun só uso de plástico só poderán comercializarse se as súas tapas e tapóns permanecen unidos a eles.
• Obxectivos de redución do consumo: Os Estados membros terán que reducir o uso dos recipientes alimentarios e dos vasos de plástico. A tal fin, poden establecer obxectivos de redución a nivel nacional, ofrecer produtos alternativos no punto de venda ou garantir que non poidan proporcionarse de forma gratuíta produtos de plástico dun só uso.
• Obrigacións dos produtores: Os produtores contribuirán a cubrir os custos da xestión e a limpeza de residuos, así como das medidas de sensibilización en relación cos recipientes alimentarios, os envases e envoltorios (por exemplo, de patacas fritas e lambetadas), os recipientes e vasos de bebidas, os produtos do tabaco con filtro (por exemplo, cabichas), as  toallitas húmidas, os globos e as bolsas de plástico lixeiras. Tamén se ofrecerán á industria incentivos para desenvolver alternativas menos contaminantes a eses produtos.
• Obxectivos de recollida: Os Estados membros estarán obrigados a recoller o 90 % das botellas de bebidas de plástico dun só uso de aquí a 2025 mediante, por exemplo, sistemas de consigna.
• Requisitos de etiquetaxe: Algúns produtos deberán levar unha etiqueta clara e normalizada que informe sobre o modo de eliminación dos residuos, o seu impacto ambiental negativo e a presenza de plásticos neles. Este requisito aplicarase ás  compresas hixiénicas, as  toallitas húmidas e os globos.
• Medidas de sensibilización: Os Estados membros estarán obrigados a aumentar a sensibilización dos consumidores sobre os efectos negativos de tirar plásticos dun só uso e artes de pesca, así como sobre a dispoñibilidade de sistemas de reutilización e as posibles opcións de xestión de residuos para todos eses produtos.

No caso das artes de pesca, que supoñen o 27 % de todo o lixo que se atopa nas praias, a Comisión proponse completar o actual marco político con sistemas de responsabilidade dos produtores polas artes de pesca que conteñen plástico. Os produtores de artes de pesca de plástico terán que sufragar os custos da recollida de residuos polas instalacións portuarias receptoras e os do seu transporte e tratamento. Tamén deberán correr cos gastos das medidas de sensibilización. 

Próximas etapas

Agora, as propostas da Comisión van transmitirse ao Parlamento Europeo e ao Consello para a súa adopción. A Comisión insta ás demais institucións a que as traten como un asunto prioritario e a que ofrezan aos cidadáns europeos resultados tanxibles antes das eleccións de maio de 2019.

Por outra banda, para conmemorar o Día Mundial do Medio Ambiente (5 de xuño), a Comisión poñerá en marcha unha campaña de sensibilización a nivel da UE para chamar a atención sobre a importancia das decisións dos consumidores e do papel que cada un de nós podemos desempeñar para combater a contaminación por plásticos e o lixo mariño.

Evidentemente, a loita contra o lixo mariño xerado na UE é só unha parte do panorama mundial. Con todo, ao asumir o liderado, a Unión Europea situarase nunha posición de forza para impulsar o cambio a nivel mundial, a través do  G-7 e do  G-20 e mediante a aplicación dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable das Nacións Unidas.

Contexto

A iniciativa que se presenta hoxe responde o compromiso adoptado na Estratexia europea sobre o plástico de facer fronte aos residuos de plásticos, que son nocivos e constitúen un malgaste, por medio dunha actuación lexislativa que foi moi ben acollida polo Parlamento Europeo, o Consello, os cidadáns e as partes interesadas. As medidas propostas contribuirán á transición de Europa cara a unha economía circular e á consecución dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable das Nacións Unidas, dos compromisos en relación co clima e dos obxectivos da política industrial.

A Directiva que se propón hoxe baséase nas normas existentes, como as previstas no Directiva marco sobre a estratexia mariña e nas Directivas sobre residuos, e serve de complemento a outras medidas adoptadas contra a contaminación mariña, como as establecidas na Directiva sobre instalacións portuarias receptoras e as restricións propostas en relación cos  microplásticos e os plásticos  oxodegradables. Segue unha formulación similar ao da exitosa Directiva de 2015 sobre as bolsas de plástico, que tivo unha acollida positiva e xerou rapidamente un cambio no comportamento dos consumidores.

A Directiva proposta achegará beneficios tanto ambientais como económicos. As novas medidas, por exemplo:

• evitarán que se emitan 3,4 millóns de toneladas equivalentes de CO2;
• evitarán que se produzan uns danos ambientais que custarían uns 22 000 millóns  EUR de aquí a 2030;
• permitirán aos consumidores aforrar 6 500 millóns  EUR, segundo estimacións.

Xunto cos novos obxectivos e normas da UE adoptados este mes en relación cos residuos, a nova normativa achegará a claridade, a seguridade xurídica e as economías de escala que necesitan as empresas da UE para asumir o liderado nos novos mercados de alternativas de usos múltiples, de novos materiais e de produtos mellor deseñados.

De conformidade cos requisitos relativos á mellora da lexislación, na preparación da proposta que se presenta hoxe levaron a cabo consultas ás partes interesadas e unha consulta pública aberta, así como exhaustivas avaliacións de impacto. Na consulta pública celebrada entre decembro de 2017 e febreiro de 2018, o 95 % dos consultados mostrouse de acordo en que actuar para facer fronte aos plásticos dun só uso era necesario e urxente, e o 79 % considerou que esas medidas, para que fosen eficaces, debían adoptarse a nivel da UE. A resposta do 70 % dos fabricantes e do 80 % das marcas coincidiu na necesidade e urxencia da actuación. O 72 % afirmou reducir o uso de bolsas de plástico, o 38 % dos cales durante o ano anterior.